Tekst achterflap

Medemenselijk opvoeden gaat over de vraag hoe we nieuwe generaties via opvoeding, vorming en onderwijs kunnen toerusten en enthousiasmeren voor het leven in een vrije, rechtvaardige en solidaire samenleving. Dat is een samenleving waarin mensen gelijkwaardig zijn en voldoende kansen krijgen om tot bloei te komen; waarin ze het recht hebben hun stem te laten horen en bereid zijn elkaar te hulp te schieten als de nood aan de mens is. Dat laatste klinkt misschien vanzelfsprekend, maar is het geenszins. Inlevingsvermogen voor mensen die tot onze eigen bubbel horen, lijken we in ruime mate te bezitten. Maar echt ingewikkeld wordt het pas als we ons moeten verhouden tot mensen en groepen met andere belangen of identiteiten. Dan vervallen we vaak in een soort groepsegoïsme. Opvoeding, educatie, jongerenwerk en jeugdzorg kunnen hieraan op een positieve manier tegenwicht bieden, bijvoorbeeld door – in de woorden van Hannah Arendt – kinderen en jongeren te stimuleren op reis te gaan in de gedachtewereld van anderen. In dit boek bespreekt Micha de Winter hoe samenlevingspedagogiek jonge mensen kan helpen om met elkaar aan een zinvol, hoopgevend en humaan toekomstperspectief te werken. De ontwikkeling van sociale daadkracht (agency) en sociale nieuwsgierigheid spelen daarin een belangrijke rol.

Biografie

Micha de Winter (1951) is sociaal pedagoog en emeritus hoogleraar Pedagogiek aan de Universiteit Utrecht. Van 2016 tot 2020 was hij tevens Bijzonder Lector Jeugd bij de Hogeschool Utrecht. Bio: Micha studeerde psychologie in Utrecht. In 1986 promoveerde hij in Tilburg bij J.D. Ingleby en H.F.M. Peeters op het proefschrift Het voorspelbare kind. Vroegtijdige onderkenning van ontwikkelingsstoornissen (V.T.O.) in wetenschappelijk en sociaal-historisch perspectief. Hij werd in 1988 aangesteld als universitair hoofddocent bij de faculteit sociale wetenschappen van de Universiteit Utrecht. Zijn benoeming tot bijzonder hoogleraar Innovaties in de primaire ouder- en kindzorg volgde in 1989. Hij wisselde in 1999 van leerstoel. Ditmaal werd hij benoemd tot bijzonder hoogleraar sociale en affectieve vorming van jeugdigen. In 2004 werd hij benoemd tot faculteitshoogleraar op de Langeveldleerstoel, genoemd naar de pedagoog Martinus J. Langeveld en in 2017 werd hij benoemd tot gewoon hoogleraar maatschappelijke opvoedingsvraagstukken. Op 31 mei 2017 was zijn afscheid als faculteitshoogleraar en de afscheidsrede was getiteld Pedagogiek over hoop: het onmiskenbare belang van optimisme in opvoeding en onderwijs. Een commissie onder leiding van De Winter heeft van 2014 tot 2019 een uitgebreid onderzoek gedaan naar misstanden in de Nederlandse jeugdzorg. In juni 2019 publiceerde de commissie haar eindrapport “Onvoldoende beschermd, geweld in de Nederlandse jeugdzorg van 1945 tot heden”.

Inhoudsopgave

Inleiding 7 1 Wat is samenlevingspedagogiek en waarom is die nodig? 13 Opvoeding en samenlevingskwaliteit 13 Gaten in de pedagogiek 16 Samenlevingspedagogiek: ruimte voor eigen inbreng van kinderen en jongeren 18 Integratief onderzoek 20 Lessen uit de jeugdgevangenis 22 Normatief-empirische samenlevingspedagogiek: het werk van Ervin Staub 24 Tot slot: contouren van een samenlevingspedagogiek 26 2 Pedagogiek over Hoop: het onmiskenbare belang van hoop en optimisme in opvoeding en onderwijs 31 Lea Dasbergs hulde aan de hoop 32 Hoop als actueel pedagogisch thema 33 Hoop en de pluraliteit van gedrag 35 Hoop volgens Janusz Korczak 36 Pedagogiek: van pessimistisch naar optimistisch, van individueel naar sociaal 38 Casus 1: Het optimistische kind 38 Casus 2: Het narratief van de neergang, omgezet in goesting en hoop 40 De lacune 42 Bronnen van hoop 43 Kanttekeningen bij hoop en optimisme 47 Naar een Pedagogiek van de Hoop 47 Handelingsperspectieven cultiveren 48 Onderbreken van impulsieve oordelen en verlangens 50 Optimisme voorleven 51 Participatie bevorderen en de Pedagogische Civil Society versterken 53 3 Agency: een nieuwe uitdaging voor opvoeding, onderwijs en jeugdbeleid 61 Inleiding 61 Kinderen, jongeren en agency 63 De Ontwikkeling van Agency 68 De vorming van agency 72 Agency in de kinderopvang 73 Twee pijlers: speelveld en opvoeding 76 Tot slot: twee nuanceringen 80 4 Agency als beleidsfilosofie 87 Wachtlijsten in de jeugdzorg bestonden al lang voor de pandemie 90 Ongehoord en Ongekend: de vermijdbaarheid van de avondklok rellen 92 Overhaaste schoolsluitingen met grote gevolgen 95 Conclusies 96 5 Hoopgevende jeugdzorg 101 Inleiding 101 Hedendaagse problemen in de jeugdzorg 102 Maatschappelijke ontwikkelingen en jeugdzorg 104 Psychologisering, kwaliteit van leven en een sociaalpedagogisch vacuüm 106 Zorg voor jeugd in twee lagen 108 Alicia: hoe goedbedoelde zorg kan demoraliseren 110 Gezinsdrama in Zeist 2013, factoren buiten de jeugdzorg? 112 De omslag naar hoopgevende jeugdzorg 114 Werken aan positieve alternatieven 116 6 Medemenselijk opvoeden 121 Inleiding: opvoedingsmethoden en opvoedingsdoelen 121 Medemenselijkheid als doel van opvoeding en onderwijs 123 Medemenselijkheid en empathie 125 Behoefte aan verbinding en de groei van groepsegoïsme 129 Tegenwicht: begrijpen van groepsdynamiek en sociale nieuwsgierigheid bevorderen 130 Ubuntu als spiegel 135 Epiloog: een persoonlijk verhaal 143 ‘Laat anderen nu maar eens het uitverkoren volk zijn...’ 145 Veerkracht 147 Impliciete invloed 150 Geraadpleegde literatuur 155

Details