Waarom kiezen voor dit basisboek voor studenten en voor de praktijk? • Het is het enige studieboek dat uitgebreid aandacht besteedt aan het juridische aspect van mediation. • Vrijwel alle aspecten van mediation komen aan bod, zoals conflictdiagnose, behandeling van het mediationproces en gestructureerde opbouw. • Er is veel aandacht voor mediationvaardigheden. • Het boek bevat veel achtergrondinformatie, herkenbare praktijkvoorbeelden en checklists. • Na bestudering van dit boek ben je in staat om onderbouwde adviezen te verstrekken voor uiteenlopende cases. Pauline Schonewille legt helder en bondig uit wat deze vorm van conflictbemiddeling inhoudt en wat daarvan de uitgangspunten zijn. Ze licht verder uitgebreid toe in welke situaties mediation een geschikte aanpak is, en in welke gevallen juist niet. Het tweede deel van 'Basisboek Mediation' schetst het juridische kader. Er is aandacht voor de mediationovereenkomst, de juridische aspecten gedurende het mediationtraject en de juridische afhandeling. Met deze kennis verstrek jij straks de juiste aanbevelingen voor conflictsituaties. Ook signaleer je vroegtijdig eventuele valkuilen. Mr. Pauline Schonewille is jurist en geregistreerd MfN-mediator. Zij is docent Mediation en recht in het hoger onderwijs en geeft trainingen aan mediators, notarissen, advocaten, psychologen en andere professionals.
Biografie
Pauline Schonewille (1973) is mediator, notarieel jurist, trainer, docent en auteur op haar vakgebied. Na diverse juridische functies, onder meer in het notariaat, heeft zij sinds 2009 talrijke mediations begeleid vanuit haar eigen mediationpraktijk in Deventer. Haar expertise ligt op het snijvak van mediation, familierecht en (systeem)psychologie, met bijzondere aandacht voor het samengestelde gezin, erfrechtsituaties en kinderen in scheiding. Pauline is na haar rechtenstudie onder andere opgeleid door Martine Delfos en Else-Marie van den Eerenbeemt. Zij is KIES-coach en verzorgt nascholingen voor KIES-coaches op het gebied van kinderen in samengestelde gezinnen. Sinds 2002 werkt Pauline als docent, coach en onderwijsontwikkelaar op het gebied van mediation en recht, onder meer voor de LOI en Hogeschool Saxion. Zij is als docent en opleidingsmanager verbonden aan Hoefnagels Academie, voor opleidingen mediation op academisch niveau. Voor Intop werkt zij als Instituutsassessor, ten behoeve van de beoordeling van de assessments van aspirant MfN registermediators, al dan niet opgeleid binnen Hoefnagels Academie. Daarnaast publiceert zij over de onderwerpen op haar vakgebied en is zij regelmatig docent voor andere opleidingsinstituten en -organisaties zoals Sdu en Medilex.
Inhoudsopgave
Inleiding 14 1 Wat is mediation? 21 1.1 Definitie 23 1.2 Ontstaan van mediation 25 1.3 Mediation in Nederland 26 1.3.1 Conflict is meer dan een juridisch geschil 26 1.3.2 Nadelen van een juridische procedure 27 1.3.3 Maatschappelijke ontwikkelingen 27 1.3.4 Verplichte mediation? 28 1.4 Mediation in het kort 29 1.4.1 Meer dan bemiddeling 29 1.4.2 Procesverloop 30 1.4.3 Deelnemers en betrokkenen 31 1.5 Kenmerken van mediation 31 1.6 Mediation in de schaduw van het recht 39 1.7 Juridische aspecten van mediation 40 1.7.1 Juridisch kader 40 1.7.2 Juridische onderwerpen 41 1.7.3 Wetsvoorstel Mediation 42 Vragen 44 2 Mediation en conflict 45 2.1 Wat is een conflict? 47 2.1.1 Definities van een conflict 47 2.1.2 Soorten conflicten 48 2.2 De escalatieladder van Glasl 50 2.3 Conflictanalyse 53 2.4 Voor- en nadelen van een conflict 57 2.5 Voorbeelden van conflicten en mediation in verschillende rechtsgebieden 58 2.5.1 Personen- en familierecht 58 2.5.2 Mediation in het arbeidsrecht 62 2.5.3 Mediation in het bedrijfsleven 63 2.5.4 Mediation in het bestuursrecht 64 2.5.5 Mediation in het onderwijs 65 2.5.6 Mediation in tuchtrecht-, aansprakelijkheids- en verzekeringskwesties 66 2.5.7 Mediation in strafzaken 67 2.5.8 Beleidsbemiddeling 68 Vragen 69 3 Mediation in de praktijk 70 3.1 Waarom wordt mediation steeds vaker ingezet? 72 3.1.1 Een conflict is meer dan een juridisch geschil 72 3.1.2 Voordelen van mediation 73 3.1.3 Maatschappelijke ontwikkelingen 73 3.2 Situaties, vormen en toepassingen van mediation 74 3.2.1 Situaties waarin mediation wordt toegepast 74 3.2.3 Vormen van mediation 76 3.2.3 Toepassingen van mediation 79 3.3 De slagingskans van mediation 81 3.3.1 Doel van de mediation 82 3.3.2 Aard van het conflict 82 3.3.3 Escalatiegraad van het conflict 83 3.3.4 Inzet en houding van de deelnemers 85 3.3.5 Mediator 87 3.4 Mediation en andere vormen van conflictoplossing 88 3.4.1 Mediation en ADR 88 3.4.2 Mediation en een gerechtelijke procedure 89 3.4.3 Combinatie van mediation en derde-beslisser 90 3.5 Een mediator inschakelen 90 Vragen 92 4 De mediator 93 4.1 Wat is een mediator? 94 4.2 Het beroep van mediator in Nederland 95 4.3 Mediatorsfederatie Nederland 96 4.3.1 Taken van de MfN 96 4.3.2 MfN-register 96 4.3.3 Gedragsregels en reglementen 97 4.4 Basisbeginselen voor de mediator 97 4.4.1 Neutraliteit/onpartijdigheid 98 4.4.2 Onafhankelijkheid 99 4.4.3 Vertrouwelijkheid 100 4.4.4 Besluitvaardigheid 100 4.4.5 Deskundigheid 101 4.5 De taken van de mediator 101 4.5.1 De rol van de mediator in het mediationproces 101 4.6 De persoon van de mediator 106 4.7 Beroepshouding 107 4.8 Mediationstijlen 108 4.8.1 Samenvatting mediationstijlen 113 Vragen 114 5 Mediationvaardigheden 115 5.1 Algemene vaardigheden 117 5.1.1 Procesbegeleiding 117 5.1.2 Technische vaardigheden 117 5.1.3 Zakelijk inzicht, analytisch vermogen 118 5.2 Het belang van communicatie in mediation 118 5.2.1 Communicatie tussen mediator en partijen 119 5.2.2 Communicatie tussen partijen 120 5.3 Conflictstijlen 123 5.4 Gesprekstechnieken 126 5.4.1 Luisteren 126 5.4.2 Enkele gesprekstechnieken 128 5.4.3 Vragen stellen 130 5.5 Interventies toepassen in verschillende situaties 135 5.5.1 Emoties in de mediation 136 5.5.2 Impasses 140 5.5.3 Machtsverschillen in mediation 143 5.6 Onderhandelen 145 5.6.1 Onderhandelingsstijlen 146 5.6.2 Vormen van onderhandelen 147 5.6.3 Onderhandelingstactieken 149 5.6.4 De vuistregels van het Harvard-onderhandelingsmodel 150 Vragen 153 6 Het mediationproces 154 6.1 Deelnemers 155 6.1.1 Partijen 155 6.1.2 Mediator(s) 156 6.1.3 Adviseur/deskundige 158 6.1.4 Partijbegeleider 159 6.1.5 Vertegenwoordiging 159 6.1.6 Overige betrokkenen 160 6.2 De fasen van het mediationproces 161 6.2.1 Voorbereidingsfase 161 6.2.2 Openingsfase 165 6.2.3 Exploratiefase 167 6.2.4 Onderhandelen 170 6.2.5 Afrondingsfase: informed consent, besluiten nemen en vastleggen van de afspraken 171 6.2.6 Eindfase: ondertekenen van de vaststellingsovereenkomst en einde van de mediation 173 6.2.7 De mediation is (gedeeltelijk) niet geslaagd 174 6.3 Juridische aspecten van mediation 175 6.3.1 Inspanningsverplichting 175 6.3.2 Vrijwilligheid en vrijblijvendheid 176 6.3.3 Geheimhouding en vertrouwelijkheid 177 6.3.4 Verschoningsrecht 181 6.4 Tussentijdse verslagen 183 6.4.1 Functie 183 6.4.2 Vorm 184 6.4.3 Inhoud 184 6.4.4 Vertrouwelijkheid 184 6.4.5 Bindend? 185 6.4.6 Na afloop van de mediation 185 Vragen 186 7 De mediationovereenkomst 187 7.1 Wat is een mediationovereenkomst? 188 7.1.1 Partijen bij de mediationovereenkomst 188 7.1.2 Functies van de mediationovereenkomst 189 7.2 Onderwerpen in de mediationovereenkomst 191 7.3 Vorm van de mediationovereenkomst 195 7.4 Verplichtingen voor de mediator 196 Vragen 198 8 Vaststellingsovereenkomst 199 8.1 Wettelijke definitie 200 8.2 Onderwerpen 202 8.3 Opsteller van de vaststellingsovereenkomst 206 8.4 Ondertekening 207 8.5 Afwijken van dwingend recht 207 8.6 Executoriale titel 208 8.7 Overheid als partij bij de vaststellingsovereenkomst 210 Vragen 212 Bijlagen Modellen en reglementen 214 1. Model Mediationovereenkomst 216 2. MfN-Mediationreglement en toelichting 221 3. Gedragsregels voor de MfN-registermediator 231 4. Voorbeeld Geheimhoudingsverklaring voor advocaat betrokken in mediation 238 5. Voorbeeld Geheimhoudingsverklaring voor derden betrokken in mediation 239 6. Model Mediationclausule voor bedrijven 241 Bijlagen, voorbeelden en checklists 242 1. Checklist voor de start van de mediation 243 2. Checklist conflictdiagnose 245 3. Checklist tafelschikking 247 4. Checklist verwijzen naar mediation 248 5. Zelftest ‘Is mediation geschikt’ 249 6. Zelftest Conflictstijl 251 7. Checklist openingsstatement van de mediator 252 8. Voorbeeld opbouw gespreksverslag 253 9. Websites op het gebied van mediation 254 10. Vakverenigingen in mediation 255 11. Overheidsinformatie over mediation 257 12. Informatie over mediation in het strafrecht 258 13. Informatie over buurtbemiddeling 259 14. In-je-rugzak-zinnen 260 Belangrijke wetsartikelen 262 • Europese Mediationrichtlijn 262 • Artikel 7:400 BW (Overeenkomst van opdracht) 262 • Artikel 7:900 BW (Vaststellingsovereenkomst) 263 • Artikel 96 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering 263 • Artikel 165 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Verschoningsrecht) 263 Literatuurlijst 265 Register 267 Over de auteur 271
