Tekst achterflap
We leven in een tijdperk van meningen. Op sociale media, in talkshows op tv en in talloze vlogs en blogs buitelen de meningen over elkaar heen. Iedereen lijkt overal iets van te vinden, en ook te móeten vinden. We staan met ons allen bloot aan een stortvloed van besmettelijke opinitis, die we overigens ook met ons allen veroorzaken. Veel meningen zijn aangepraat en er wordt veel nagepraat, beïnvloed door de bubbel waartoe men behoort of door publieke figuren en influencers die hun mening zó overtuigend presenteren dat grote groepen hun mening voor waar aannemen. De filosofie maakt al sinds de oudheid onderscheid tussen ‘meningen’, die schijnkennis vertegenwoordigen, en ‘waarheid’ op basis van kennis die voortkomt uit denken. Zelfstandig oordelen betekent in de eerste plaats onafhankelijk oordelen; onafhankelijk van meningen, drogbeelden en sentimenten. De bijdragen in deze bundel verkennen hoe onafhankelijk oordelen tot stand komt. Hoe kunnen we zélf oordelen over waarheid en geloofwaardigheid? Welke rol spelen anderen daarbij? Nabije anderen, maar ook bubbel-overstijgende inspirerende denkers, historische of fictionele figuren, die uitnodigen tot nieuwe interpretaties en ideeën. En hoe krijgt een oordeel gezag? Is dat door imiterende herhaling, door het volume van de spreker, door slaafse volgzaamheid? Of door eigen, zelfstandige interpretatie? In Opinitis gaan filosofen, theologen, cultuurhistorici en publicisten in op bovenstaande vragen. Zij onderzoeken vanuit verschillende invalshoeken hoe onze oordelen tot stand komen, hoe we ons verhouden tot de macht van de media en de invloed van de meerderheid, en hoe we aan onze eigen bubbel kunnen ontsnappen.
Biografie
Anja Machielse is hoogleraar ‘Humanisme en Sociale Weerbaarheid’ aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht. Daarnaast is zij bijzonder hoogleraar 'Empowerment van Ouderen'. Zij studeerde filosofie en is gepromoveerd in de sociale wetenschappen. In haar onderzoek staat het belang van sociale relaties centraal, zowel voor het persoonlijke leven als voor de bredere gemeenschap. Belangrijk thema’s zijn: sociaal isolement, eenzaamheid, (sociale) weerbaarheid, existentiële problemen en zingevingsvragen. Haar onderzoek naar ouderen is gericht op ‘empowerment ’en het simuleren van sociale betrokkenheid. Anja Machielse is lid van de wetenschappelijke adviescommissie ‘Een tegen eenzaamheid’ van het ministerie van VWS, en van het Expertpanel van het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek - Vlaanderen (FWO). Daarnaast is zij wetenschappelijk adviseur van de gemeente Rotterdam in het kader van het ouderenbeleid. Zij publiceert veelvuldig over sociaal isolement en eenzaamheid, vooral in relatie tot zingeving en existentiële vragen. Rudy Schreijnders is als literatuurhistoricus gespecialiseerd in de robinsonade in de Nederlandse achttiende-eeuwse literatuur. In 2017 is hij gepromoveerd aan de Universiteit voor Humanistiek op een proefschrift over de humanistische essaytraditie, lopend van Michel de Montaigne, die het genre heeft ‘uitgevonden’, via Multatuli naar Rudy Kousbroek. Schreijnders was van 2014-2020 redacteur van het Jaarboek Multatuli. In het Haagse Literatuurmuseum beschrijft hij de collectie brieven aan Rudy Kousbroek.
Inhoudsopgave
Inhoud Inleiding 7 Anja Machielse en Rudy Schreijnders I. WEERBAARHEID TEGEN OPINITIS Oordelen moet weer moeilijk worden 15 Leonie Breebaart Stemmingen en sentimenten in tijden van liberalisme en pandemie 29 Heleen Pott De prijs van de waarheid 45 Marc Josten Fifty million Elvis fans can’t be wrong 57 Theo W.A. de Wit Een ode aan de spatie 75 Mariëlle Schuurman II. GEESTELIJKE WEERBAARHEID EN AUTONOMIE Humanisme, zinvol leven en zelfstandig oordelen 87 Peter Derkx De autonome mens onder vuur 105 Marcel Poorthuis III. DE ROLLEN DIE ANDEREN KUNNEN SPELEN BIJ HET VORMEN VAN EEN EIGEN MENING Ethisch je eigen mening uiten: over kritiek en waarheid 125 Annemie Halsema Het oordeel van een vriend 141 Anja Machielse Oordelen en beoordeeld worden 157 Renée van Riessen De ander in mij 171 Michael Elias De toverkast van de herinnering 187 Liesbeth Levy IV. DE MENS ALS BETEKENISWEZEN Oordelen 207 Paul van Tongeren Oordeelsvermogen, sociale weerbaarheid, en betekenisregie 219 Joachim Duyndam Personalia 233 Personenregister 235
