Tekst achterflap
Het succes waarmee wij ons in een democratische rechtsstaat hebben kunnen bevrijden van autoritaire stelsels en dogmatisme zal tegen ons werken wanneer we zelf geen verantwoorde invulling geven aan levenswijze en levenszin. We slaan gemakkelijk door in egoïsme, onverschilligheid, overproductie en vervreemding. De teleurstelling is groot over onze omgang met Moeder Aarde, de multiculturele problematiek, toenemende sociale ongelijkheid door zelfverrijking en de afbraak van de zorgcultuur. De oorzaken van psychisch lijden komen veelal voort uit het schenden van waarden. Wij doen dit anderen aan of anderen ons. Leegte, doelloosheid en eenzaamheid zijn het gevolg. Avontuur, winstbejag, drugs, succes en sensatie moeten ons tevergeefs uit het slop halen. Vernieuwing is gewenst. Kennis over goed leven is cognitief makkelijker te verspreiden en te toetsen dan eigen attituden te onderzoeken en zo nodig gedrag zelf te wijzigen. Van toename aan zelfkennis en bewustwording van ons onvermogen is meer te verwachten. Aandacht voor psychologische en morele ontwikkeling verheldert het ontstaan van voortreffelijke persoonseigenschappen in het proces van bildung. In dit sociaalfilosofisch werk over levenskunst (ars vitae) veel aandacht voor klassieke wijsheden, een betere verhouding tussen het cognitieve en het emotieve, psychologische experimenten, modern geluksonderzoek en een breed scala aan intrapsychische en psychosociale vaardigheden die het welzijn en de weerbaarheid tegen misstanden vergroten. Jacques Soonius kijkt in Taal der waarden terug op zijn ervaring als psycholoog (polikliniek van het psychiatrisch ziekenhuis Endegeest) en docent/trainer van studenten en professionals (o.a. LUMC en Inholland).
Biografie
J.W. Soonius (1951) studeerde in Leiden psychologie met keuzevak filosofie, volgde na zijn doctoraal diverse opleidingen in de psychotherapie en was jarenlang verbonden aan verschillende instellingen en opleidingen. Als pensionado kijkt terug op zijn ervaring als behandelaar op de polikliniek van het voormalig psychiatrisch ziekenhuis Endegeest, docent en trainer voor cliënten, studenten en professionals (o.a. LUMC en Masters Inholland) waarbij denk, gedrag, morele en emotievaardigheden centraal staan bij de persoonlijke vorming.
Inhoudsopgave
Inleiding 9 1 Waardenleer 23 Inleiding 23 Deontologie en utilisme 23 Waarden 27 Autonomie 27 Privacy 29 Vrijheid 30 Respect voor de natuur 32 Respect voor de mens 35 Welzijn 38 Gezondheid 46 Veiligheid 47 Rechtvaardigheid 48 Constructieve communicatie 51 Democratie 58 Vertrouwen 64 Verticale en horizontale transcendentie 69 2 De socratische methode 77 Inleiding 77 Casuïstiek 78 8560180 Taal der waarden J Soonius BW.indd 5 21-1-2022 14:55:05 3 Morele ontwikkeling 90 Inleiding 90 Levensloop Lawrence Kohlberg (1927-1987) 90 Onderzoek 92 Morele ontwikkeling Kohlberg 97 A. Preconventioneel niveau (amoreel/egocentrisch niveau) 97 1. Straf- en gehoorzaamheidsoriëntatie 97 2. Hedonistische oriëntatie 98 B. Conventioneel niveau (heteronoom niveau) 100 3. Goed meisje- of goede jongenoriëntatie 101 4. Orde- en wetoriëntatie 109 C. Postconventioneel niveau (autonoom niveau) 110 5. Sociaalcontractoriëntatie 110 6. Ethisch-principiële oriëntatie 111 Evaluatie theorie Kohlberg 119 7. Sociaal-integratieve oriëntatie 131 4 Psychologische ontwikkelingen 135 Inleiding 135 Private of brede moraal 139 Menselijke tekorten 143 Liefdeloos bestaan 146 Valse sociale cognitie 154 Vervreemding 165 Matig empathisch vermogen en verwerkingsproces 171 Afweer 180 Gering incasseringsvermogen 186 Ontbreken communicatieve en gedragsvaardigheden 188 Geen impulscontrole 207 Irrationeel denken 209 Overintellectualisatie 213 Economisering samenleving 221 Criminalisering samenleving 227 Het moreelquotiënt 235 8560180 Taal der waarden J Soonius BW.indd 6 21-1-2022 14:55:05 5. Emotie en rede 239 Inleiding 239 Emotiemodel 240 Psychotherapie en levensgeluk 258 6 Geluk 267 Inleiding 267 Geluksonderzoek 269 7 Preambules bij wetten – publieke moraal 282 Preambule mensenrechten (UVRM) 286 Preambule Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO) 290 Preambule Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) 294 Gedragscodes 299 8 Complexe keuzes 302 Inleiding 302 Zoekproces 303 Dilemma’s 318 Groepsberaad 321 Besluit 326 Literatuur 329 Personalia 339
