Een vertrouwensrelatie tussen kinderen en leerkrachten is de basis voor een veilig leerklimaat. Dit is het uitgangspunt van het boek Vertrouwen in je klas. Centraal staan de psychologische processen die spelen in de interacties tussen leerkracht en kind, tussen leerkracht en ouders, tussen kinderen onderling en tussen leerkrachten onderling. Als leerkrachten meer zicht hebben op deze processen en bereid zijn hier bij zichzelf naar te kijken, kan het vertrouwen in zichzelf, het vertrouwen in de kinderen en het wederzijdse vertrouwen groeien. De basis voor de aanpak zijn inzichten uit de Transactionele Analyse (TA). Dit model is vertaald naar voor leerkrachten herkenbare thema's als omgaan met onrust bij kinderen, schuld en schaamte, reddersgedrag van leerkrachten, onzekerheid van leerkrachten, omgaan met pesten en conflicten met collega's en ouders. We werken in het boek steeds vanuit concrete casuïstiek. Ieder hoofdstuk start met een verhaal vanuit verschillende perspectieven: leerkracht, kind(eren), ouders, collega's. Dit zijn uit het leven gegrepen verhalen op basis van waargebeurde ervaringen van leerkrachten en ouders, die Danielle van der Heijden tot leven brengt. Daar laten Theo van der Heijden en Tamar Kopmels dan de theorie van TA op los: Welke processen spelen hier? Hoe kun je belemmerende patronen doorbreken? Leerkrachten krijgen zo op een diepgaande én milde manier zicht op hun eigen mogelijkheden in dergelijke situaties. Dan biedt ieder hoofdstuk een 'contraverhaal': een visioen van hoe een lastige situatie zou kunnen transformeren als je vanuit vertrouwen naar jezelf en de ander kan kijken. Tot slot zijn er rond elk thema praktische handreikingen, opdrachten en bemoedigingen om de leerkracht een hart onder de riem te steken. Bij ieder thema kan bovendien ondersteunend materiaal worden gedownload.
Biografie
THEO VAN DER HEIJDEN Therapeut, opleider en internationaal autoriteit op het gebied van Transactionele Analyse (TA).
Inhoudsopgave
Inleiding 13 Waarom dit boek? 13 Hoe zit dit boek in elkaar? 15 1 Internecriticus (juf Vera en Timmy) 18 1.1 De beleving van Timmy 18 1.2 De beleving van juf Vera 20 1.3 Analyse van de transacties tussen Vera en Timmy 21 1.3.1 Ondertiteling bij je handelen 21 1.3.2 Waar komen die stemmen vandaan? 22 1.3.3 Iedereen heeft een Negatieve en een Positieve interne Ouder 24 1.3.4 De Negatieve Ouder gaat met je aan de haal 24 1.3.5 ‘Zie je wel, iedereen is tegen mij’ 25 1.3.6 TA is: analyse van transacties 26 1.4 Verhaal vanuit vertrouwen: Vera en Esther 28 1.4.1 Vera en Timmy 29 1.4.2 Vera en de klas 30 1.5 Verdere verdieping vanuit Transactionele Analyse 32 1.5.1 Iedereen heeft een ‘verkrampt Kind’ 32 1.5.2 Contact met je Vrije Kind 33 1.6 Aan de slag met internecriticus 34 1.6.1 Opdrachten en suggesties rondom internecriticus 34 1.6.2 Bemoedigingen rondom internecriticus 35 1.6.3 Meditatie over internecrititcus 36 16117 SWP - Vertrouwen in je klas.indd 7 03-10-16 09:40 2 Intermezzo: een kleine cursus Transactionele Analyse, deel 1 37 2.1 De ontwikkeling van Kind, Ouder en Volwassene 37 2.1.1 Het Kind in jou 37 2.1.2 Kijken naar jouw opvoeders 38 2.1.3 Kind, Ouder en Volwassene in je persoonlijkheid 39 2.1.4 Hoe ontwikkelen Kind, Ouder en Volwassene zich? 40 2.1.5 Een ‘script’ voor je leven 41 2.1.6 Kinderlijke overtuigingen de baas?! 43 2.2 Omgaan met Kind, Ouder en Volwassene 44 2.2.1 De Volwassene 45 2.2.2 De Ouder 46 2.2.3 Het Kind 47 2.2.4 De Volwassene neemt leiding over Ouder en Kind 47 2.2.5 Destructief en constructief deel in Ouder en Kind 48 2.2.6 De Volwassene aan het roer 50 2.2.7 Aan de slag met de egoposities 51 3 Schuldenschaamte (juf Bette en Sarah) 53 3.1 De beleving van Sarah 53 3.2 De beleving van juf Bette 56 3.3 Analyse van de transacties tussen Bette en Sarah 58 3.3.1 Per ongeluk of expres? 58 3.3.2 Een ander de schuld geven 59 3.3.3 In de greep van schaamte en angst 60 3.4 Verhaal vanuit vertrouwen: Bette en Sarah 61 3.5 Verdere verdieping vanuit Transactionele Analyse 64 3.5.1 Iedereen is onschuldig 64 3.5.2 Uit de greep van de schuld 64 3.5.3 Uit de greep van de schaamte 65 3.6 Aan de slag met schuldenschaamte 66 3.6.1 Opdrachten en suggesties rondom schuldenschaamte 66 3.6.2 Bemoedigingen rondom schuldenschaamte 68 3.6.3 Meditatie rondom schuldenschaamte 68 16117 SWP - Vertrouwen in je klas.indd 8 03-10-16 09:40 4 Gedoemetouders (juf Rosanne met moeder Tessa) 69 4.1 De beleving van moeder Tessa 69 4.2 De beleving van juf Rosanne 71 4.3 Analyse van de transacties tussen Tessa en Rosanne 73 4.3.1 Belemmerende overtuigingen projecteren op de ander 73 4.3.2 Afdekken van je gevoel: rackets 75 4.4 Verhaal vanuit vertrouwen: Anneke, Rosanne en Tessa 77 4.5 Verdere verdieping vanuit Transactionele Analyse 80 4.5.1 Miskenning van je mogelijkheden 80 4.5.2 Een veilige bedding vanuit de Positieve Ouder 81 4.5.3 Mildheid voor de angst van ouders 82 4.6 Aan de slag met gedoemetouders 84 4.6.1 Opdrachten en suggesties rondom gedoemetouders 84 4.6.2 Bemoedigingen rondom gedoemetouders 86 4.6.3 Meditatie rondom gedoemetouders 86 5 Intermezzo: een kleine cursus Transactionele Analyse, deel 2 87 5.1 Psychologische Spelen en pay-off 87 5.2 De Kleine Professor 89 5.3 De dramadriehoek 89 5.3.1 De Aanklager 90 5.3.2 De Redder 91 5.3.3 Het Slachtoffer 92 5.4 Aan de slag met de dramadriehoek 93 5.4.1 Doorbreken van de dramadriehoek 93 5.4.2 Van dramadriehoek naar winnaarsdriehoek 95 6 Rotgevoelafreageren (meester Teun met Dirk en Eva) 96 6.1 De beleving van Dirk 96 6.2 Analyse van de transacties tussen Dirk en Eva 99 6.2.1 Bedekken van je rotgevoel: racketgedrag 99 6.2.2 Kantelen van ‘oké-posities’ 100 6.2.3 In de dramadriehoek 101 16117 SWP - Vertrouwen in je klas.indd 9 03-10-16 09:40 6.3 De beleving van meester Teun 102 6.4 Analyse van de transacties tussen Dirk en meester Teun 104 6.4.1 Een oude situatie plakken op het hier en nu 105 6.4.2 In de greep van een overtuiging 106 6.5 Verhaal vanuit vertrouwen: Teun en Marijke 107 6.6 Verdere verdieping vanuit Transactionele Analyse 109 6.6.1 Van miskenning naar erkenning 109 6.6.2 Onbewuste processen bij de thematiek van pesten 110 6.7 Aan de slag met rotgevoelafreageren 112 6.7.1 Opdrachten en suggesties rondom rotgevoelafreageren 112 6.7.2 Bemoedigingen rondom rotgevoelafreageren 114 6.7.3 Meditatie rondom rotgevoelafreageren 114 7 Hongernaaraandacht (juf Liesbeth met Siem en zijn vader) 115 7.1 De beleving van Siem 115 7.2 De beleving van juf Liesbeth met de ouders van Siem 116 7.3 Bij Siem thuis 117 7.4 Analyse van de transacties tussen Simon en Siem 118 7.4.1 Iedereen wil aandacht: behoefte aan strooks 118 7.4.2 Van ouder op kind 120 7.5 Verhaal vanuit vertrouwen: Ben, Liesbeth, Simon en Elske 121 7.6 Verdere verdieping vanuit Transactionele Analyse 125 7.6.1 Aandacht voor de pijn 125 7.6.2 Uitnodiging tot Spel: lokaas 126 7.6.3 Verbinden in plaats van verlaten 127 7.7 Aan de slag met hongernaaraandacht 127 7.7.1 Opdrachten en suggesties rondom hongernaaraandacht 127 7.7.2 Bemoedigingen rondom hongernaaraandacht 129 7.7.3 Meditatie rondom hongernaaraandacht 130 8 Leraaralsredder (meester Harm en Rachid) 131 8.1 De beleving van Rachid 131 8.2 De beleving van meester Harm 133 8.3 Analyse van de transacties tussen meester Harm en Rachid 135 16117 SWP - Vertrouwen in je klas.indd 10 03-10-16 09:40 8.3.1 Sterke onderlinge afhankelijkheid 135 8.3.2 Een ‘symbiotische’ relatie 136 8.3.3 Almaar helpen als lek van leraren 137 8.4 Verhaal vanuit vertrouwen: Harm en Nadia 138 8.5 Verdere verdieping vanuit Transactionele Analyse 140 8.5.1 Een behoeftige leerkracht 140 8.5.2 Jouw drive als last voor je leerlingen 142 8.6 Aan de slag met leraaralsredder 142 8.6.1 Opdrachten en suggesties rondom leraaralsredder 142 8.6.2 Bemoedigingen rondom leraaralsredder 144 8.6.3 Meditatie rondom leraaralsredder 144 9 Motmetjeduo (juf Elise en juf Astrid met Lena) 145 9.1 De beleving van Lena met juf Elise 145 9.2 De beleving van Lena met juf Astrid 147 9.3 Analyse van de transacties tussen Lena, Elise, en Astrid (deel 1) 147 9.3.1 Voorwaardelijke en onvoorwaardelijke strooks 148 9.3.2 Het effect van negatief onvoorwaardelijke strooks 150 9.3.3 Verschil in verbale en non-verbale boodschappen 151 9.4 De beleving van Astrid en Elise 152 9.4.1 De beleving van Astrid 152 9.4.2 De beleving van Elise 153 9.5 Analyse van de transacties tussen Lena, Elise en Astrid (deel 2) 153 9.5.1 In de ban van ‘drivers’ 154 9.5.2 Voldoen aan je eigen voorwaarden 155 9.5.3 Een herbeslissing nemen 156 9.6 Verhaal vanuit vertrouwen: Astrid en Elise met Ben 157 9.7 Verdere verdieping vanuit Transactionele Analyse 161 9.7.1 Een spiraal van wantrouwen 161 9.7.2 Zegels sparen of gevoelens onderzoeken? 162 9.7.3 Actie-gevoelsonderzoek 163 9.8 Aan de slag met motmetjeduo 165 9.8.1 Opdrachten en suggesties rondom motmetjeduo 165 9.8.2 Bemoedigingen rondom motmetjeduo 167 9.8.3 Meditatie rondom motmetjeduo 168 16117 SWP - Vertrouwen in je klas.indd 11 03-10-16 09:40 10 Schoolvolvertrouwen (schoolleider Ben met zijn team) 169 11 Persoonlijke visie en verdieping van Theo van der Heijden op TA en vertrouwen en TA en onderwijs 175 11.1 Mijn persoonlijke geschiedenis en de TA 175 11.1.3 Mijn persoonlijke geschiedenis 175 11.1.2 De betekenis van Transactionele Analyse voor mij 177 11.1.3 Hoe de Volwassene mij helpt 177 11.2 Visie op Vrije Kind en Kleine Professor 178 11.2.1 Het Vrije Kind 179 11.2.2 Het Vrije Kind en de opvoeding 179 11.2.3 De Kleine Professor neemt het over 180 11.2.4 De Kleine Professor kiest een script 181 11.3 De Volwassene activeren 181 11.3.1 De functie van de Volwassene 181 11.3.2 Structuur om de Volwassene in te schakelen 182 11.3.3 Leiding nemen over de Kleine Professor 184 11.4 Visie op omgaan met beschaming en seksualiteit 185 11.4.1 Beschaming houdt het Vrije Kind weg bij zijn oorspronkelijke ja en nee 185 11.4.2 Schaamte en seksualiteit 186 11.5 Visie op vertrouwen en kracht 187 11.5.1 Een ‘hogere kracht’ 187 11.5.2 Visie op vertrouwen 188 Literatuur 190 Verantwoording / Over de auteurs en illustrator 192 Register 195
